آتشکده آذرخش یا مسجد سنگى در هفت كيلومترى شهرستان داراب و در مشرق كوه پهنا ساخته شده است. اين بنا از آثار دوران ساسانى است. يكى از خصوصيات اصلى اين بنا آن است كه تمام ديوارها، اتاقها و سقفهاى آن به صورت يكپارچه از كوه تراشيده شده است. به همين دليل پس از ظهور اسلام و تبديل آتشكدهها به مساجد، آن را «مسجد سنگى» ناميدند و امروز بيشتر به اين نام مشهور است.
مساحت آتشكده آذرخش تقريباً 420 متر مربع است و شامل راهرو پهنى است كه به رواقى منتهى مىشود. پس از گذشتن از رواق به محوطهاى چهار گوش و وسيع متصل مىشود. در هر طرف اين محوطه چهار شاهنشين در دل كوه تراشيده شده است. نقشه اصلى اين بنا صليبى شكل است. اين بنا داراى ستونها و راهروهاى متعددى مىباشد. وسط صحن بنا حوضى قرار دارد كه اندازه آن با سوراخى كه در سقف است، برابر مىباشد. در سال 652 هجرى به دستور ابوبكر سعد بن زنگى محرابى به اين بنا افزودند و در بالاى محراب نيز به خط ثلث نوشتند:«به فرمان پادشاه زمان اتابك ابوالمظفر ابوبكر بن اتابك سعدبن زنگى مظفرى در ماه رمضان 652ﻫ..ق اين محراب ساخته شده...». (فارسنامه ناصرى، ج 2، ص 1311).بر گرداگرد محراب كلماتى نظير «ناصر الد» نگاشته شده كه احتمالاً خليفه ناصرالدين ملقب به اميرالمؤمنين خليفه عباسى است كه هم زمان با حكومت اتابكان فارس خليفه بغداد بوده است.پشت بام اين بنا با خرده سنگ و گچ مسطح شده است. اتاقكى نيز در خارج از ساختمان در كنار در ورودى قرار دارد كه در دل كوه حفر شده است. بر فراز در ورودى سنگنوشتهاى به خط كوفى وجود دارد.اين آتشكده پس از ساخت محراب به مسجد تبديل شد و در تاریخ 15/9/1314 با شماره 229 در فهرست آثار ملى ايران ثبت گرديد.
منابع: آثار عجم، فرصتالدوله شيرازى، انتشارات بامداد، 1362، ص 98 و 236 / اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 91،92 / پايتختهاى ايران، محمديوسف كيانى، سازمان ميراث فرهنگى كشور، تهران، 1374، ص 418 / شهر من داراب، حسين آزما، انتشارات كاوه آزما، 1375، ص 107 / فارس، جهانگردى و توسعه، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، بنياد فارسشناسى، 1372، ص 32.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
