امامزاده حمزه(ع) از فرزندان امام موسى كاظم(ع) است كه بقعه وى از زيارتگاهها و اماكن تاريخى بوانات مربوط به دوره صفوى است كه در جنوب سوريان واقع شده است. ساختمان امامزاده داراى صحن، سردر، رواق، حرم و يك گنبد مدور كاشىكارى شده فيروزهاى رنگ با ارتفاع تقريبى 16 متر است كه سبك طاق مدوّر آن همانند گنبد بازار قيصريه لار است.مهمترين مصالح به كار رفته در اين بنا گچ مىباشد. سردر اصلى اين بنا فرو ريخته و تنها بخش كوچكى از گچبرىهاى آن بر جاى مانده كه در برگيرنده اسليمى و نگارههاى گياهى و حيوانى است. زير قوس سر در نيز مقرنس‌كارى شده بود كه هم اينك از بين رفته است.ساختمان حرم داراى سه شاهنشين در جهتهاى شمال و جنوب و مشرق و محوطهاى از درختان كهنسال است. هم‌چنين داراى فضاى بزرگى است كه در آن درختان چنار وجود دارند.
درِ ورودى رو به مغرب باز مىشود. اطراف بدنه اتاق در فواصل معين كتيبههاى كوچكى به خط كوفى تزيينى وجود دارد. هم‌چنين امامزاده درى قديمى دارد كه بر روى آن آيهاى از قرآن به صورت برجسته حكاكى شده است. اين در به رواق بقعه كه پيش از حرم و در ميان دو در واقع شده، منتهى شده و به وسيله درِ ديگرى از حرم جدا مىشود. اين فضا به وسيله طاقى كه داراى اشكال هندسى و گچبرى است، پوشيده شده است.در ساختمان امامزاده گچبرىهايى به كار رفته كه از نفيسترين آثار هنرى قرن دهم هجرى به شمار مىرود. هم‌چنين تصاويرى از صحنههاى جنگ شير و آهو و مرغان آوازهخوان و مقرنس كارى و كندهكارىهاى برجسته در اين امامزاده مشاهده مىشود. در سمت راست در ورودى به فرمان ميرزا محمدحسين وزير اشعارى بر روى سنگ حك شده كه تاريخ آن مربوط به سال 1074ﻫ..ق است.در سمت چپ نيز اتاقى وجود دارد كه داراى در دو لنگهاى خاتمكارى شدهاى از دوران صفوى است. بر روى اين در، عبارت «عمل استاد على بمان نجار 993» نگاشته شده است. بر روى چهارچوبهاى بخش بالايى در نيز اسامى دوازده امام با خط ثلث نگاشته شده است. معجر چوبى امامزاده كه از سه طرف منقش به كندهكارىهاى برجسته مىباشد، به دستور شاه عباس (994ـ1038) تهيه شده است. بر روى در آنعبارت «كتبه الفقير بماند على فى سنه الف و سبع» نگاشته شده است. در ضلع ديگر معجر شعر زير نگاشته شده است:
«چون فيض لم يزل است تو نيز تاريخش
اگر طلب كنى از (فيض لم يزل) درياب»
بر اين اساس ماده تاريخ آن سال 1007ﻫ..ق است.بر ديوار ضلع غربى امامزاده گچبرىهاى توسط شمسالدين بن عبدالحسين اصفهانى صورت گرفته است. بر اساس شعر حكاكى شده:
«به اهتمام همام الامام گشت تمام
به سال نهصد و پنجاه و سه به فتح و ظفر»
تاريخ احداث اين گچبرىها به زمان سلطنت شاه طهماسببن اسماعيل صفوی باز مىگردد.اين بنا با شماره 266 در تاريخ 12 اسفند ماه 1315 در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.
منابع: اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 513 و 512 و 511 و 8 / دايرة المعارف بناهاى تاريخى ايران در دوره اسلامى، بناهاى آرامگاهى، ويرايش محمدمهدى عقابى، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامى، 1376، ص172 / فرهنگ جغرافيايى آبادىهاى كشور جمهورى اسلامى ايران: آباده سازمان جغرافيايى نيروهاى مسلح، وزارت دفاع و پشتيبانى نيروهاى مسلح، تهران، 1372، ص 75 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 100.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
