باغ تخت كه آن را تخت قاجار هم مىنامند، در شمال شيراز، در دامنه كوه باباكوهى و در بلوار گلستان قرار دارد. اين باغ يكى از چهار باغ مشهورى است كه پيش از دوره گوركانيان وجود داشته است. در سال 480ﻫ..ق اتابك قراچه، يكى از اتابكان سلغرى، بناى اوليه آن را بنياد نهاد و آن را «تخت قراچه» ناميد. محل باغ به خاطر موقعيت طبيعىاش بهترين نقطه براى ساخت قلعهاى مستحكم بود. محوطه باغ حدود 234200 متر مربع مساحت دارد. در داخل اين باغ عمارتى هفت طبقه ساخته شده بود و قصر در طبقه آخر قرار داشت. طبقات به وسيله سنگهاى نيمه تراش ساخته شده بودند. در چهار گوشۀ باغ، چهار برج آجرى كنگرهدار قرار داشت كه راه ورود به برجها از داخل باغ امكانپذير بود. در جنوب غربى و شمال قلعه دو رديف ساختمان ساخته شده بود و در گوشه جنوب غربى ديوار كوتاهى وجود داشت كه برج جنوب غربى را به عمارت متصل مىكرد. اين قسمت داراى دو طاق‌نما بود كه در بالاى هر يك از طاق‌نماها دو لچكى كه با كاشىهاى رنگى ساخته شده بودند، ديده مىشد. طاقهاى ساختمان همه ضربى بود. در سال 1208ﻫ..ق آقا محمد خان قاجار (حك 1193 ـ1211) ساختمان باغ را مرمت كرد و بنايى مستحكم به جاى عمارت تخت قراچه ساخت و آن را «تخت قجر» ناميد. اين بنا پس از چندين سال ويران شد و محمدشاه قاجار در سال 1260ﻫ..ق آن را مرمت كرد. به دستور وى صفههايى در هفت طبقه منظم در آن احداث شد و چند حوض و فواره و حمامى نيز در باغ ايجاد شد. در اين باغ، بناى اصلى در بالاترين صفه و استخر بزرگ در پايينترين صفه قرار دارد. خيابانى وسيع و پر درخت در حاشيه و در داخل باغ ساخته شده است. در انتهاى باغ نيز دو رديف پله و دو درگاه ديده مىشود كه پس از طى آنها به سمت ديگر باغ مىرسند كه حوضى به طول 90 متر و عرض 65 متر در آن قرار دارد. در اين دو قسمت دو عمارت كلاه فرنگى به قرينه يكديگر ساخته شده كه داراى ايوانهايى متعدد است.
رو به قبله، هفت طبقه است كه طول آن طبقات هر كدام به طول حوض است. در انتهاى طبقات، ميلهاى مرتفع و مرصّع از كاشىهاى رنگارنگ وجود دارد. عرض هر طبقه در حدود 10 متر است. در هر طبقه دو رديف پله به قرينه ساخته شده است و در ميان پلهها، از طبقه بالا به پايين آبشارهاى عريضى جارى است. در هر طبقه نيز حوضهاى كشكولى و غير كشكولى به شكل مربع و مخمس وجود دارد كه در ميانشان نيز فوارههايى وجود دارد. در فاصله ميانى آنها نيز باغچههايى از درختان نارنج وجود دارد. در طبقه بالا نيز تالار وسيعى قرار دارد كه در دو طرف آن به قرينه، ارسىها و گوشوارهها و ايوانهايى وجود دارد. به طور كلى معمارى بنا متأثر از معمارى دوره زنديه است. حجارىهاى سنگى و نقاشىهاى ديوارى آن نيز از آثار دوره قاجار است. باغ تخت در سال 1368 به وسيله ارتش جمهورى اسلامى مجدداً مرمت شد و هم‌اینک به عنوان پادگان نظامى مرکز پیاده در اختيار ارتش قرار دارد.
اين باغ در تاریخ 2/8/1351 با شماره 931 در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.
منابع: آثار عجم، فرصتالدوله شيرازى، انتشارات بامداد، 1362، ص 513 / اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 74 / بناهاى تاريخى و آثار هنرى جلگه شيراز، علىنقى بهروزى، انتشارات اداره كل فرهنگ و هنر استان فارس، 1349، ص 110 / پژوهشى در شناخت باغهاى ايران و باغهاى تاريخى شيراز، عليرضا آريانپور، فرهنگسرا، تهران، 1365، ص 168 / تذكره دلگشا، حاج علىاكبر نواب شيرازى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، انتشارات نويد شيراز، 1371، ص 224 / دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حدادعادل، بنياد دايرة المعارف اسلامى، تهران، 1375، ج 1، ص 593، ج 4، ص 595 / شيراز در گذشته و حال، حسن امداد، اتحاديه مطبوعاتى فارس، ص 103 / شيراز شهر جاويدان، على سامى، انتشارات نويد شيراز، 1363، ص 600 / فارسنامه ابن بلخى، ابن بلخى، توضيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، بنياد فارسشناسى، 1374، ص 409 / فارسنامه ناصرى، حاج ميرزا حسن حسينى فسايى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، اميركبير، تهران، 1367، ج 2، ص 1228، 1231 / لغتنامه دهخدا، علىاكبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، 1372، ج 3، ص 3612، ج 4، ص 5696 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 147 / معمارى ايران (دوره اسلامى)، به كوشش محمديوسف كيانى، جهاد دانشگاهى، تهران 1366، ج 2، ص 239.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
