باغ عفيفآباد كه آن را باغ گلشن نيز مىنامند، در جنوب خيابان قصردشت و در انتهاى خيابان عفيفآباد واقع شده است. اين باغ يكى از قديمىترين و زيباترين باغهاى شيراز است. طول باغ بيش از پانصد متر و عرض آن دويست و پنجاه متر و مساحت آن بيش از 127 هزار متر مربع است. اين باغ در دوره صفويه از جمله باغهاى آباد شيراز بوده و به باغ گلشن شهرت داشته و محل استراحتگاه پادشاهان و حاكمان دوران صفويه بوده است.
سازنده عمارت فعلى باغ با 1700 متر زيربنا، ميرزا على محمدخان قوامالملك دوم است كه در سال 1284ﻫ..ق آن را احداث نمود و قنات «ليمك» را كه در 15 كيلومترى باغ و در محل قصر قمشه وجود داشت، براى مشروب نمودن باغ خريدارى كرد. اين باغ سرانجام به يكى از وارثين قوام به نام «عفيفه» رسيد و بدين نام نيز شهرت يافت. درِ ورودى باغ در شمال آن قرار دارد. سردر باغ چهار ستون ساده است كه دو به دو در دو سوى آن و بر فراز ازاره آن قرار گرفته است. در پيشانى درِ ورودى، نقش دو شير كه گويى را در ميان پنجههاى خود گرفتهاند، ديده مىشود. پس از گذر از در، دهليزى وجود دارد كه سقف آن را از چوب ساختهاند و با شكلهاى منظم هندسى مرتب كردهاند. در ديگر سوى در و پيشانى دهليز، مجلس تاجگذارى پادشاه ساسانى وجود دارد كه بر قالب نيم دايرهاى به وسيله كاشىهاى رنگارنگ قرار دارد. پس از گذر از دالان كوتاهى به محوطه وسيعى مىرسيم كه عمارت اصلى در آن قسمت است. ساختمان در وسط باغ قرار گرفته و از بناى دو طبقه تشكيل شده و نماي اصلي آن رو به مشرق است.
طبقه اول محوطه وسيعى است كه آبنماى زيبايى در آن ساخته شده و سمت شرقى آن با پنجرههاى مشبك و رنگينى پوشيده شده است. در فواصل ميان پنجرهها سنگهاى گندمك نصب شده كه روى آنها نقوشى از گل و بته حجارى شده است. طبقه دوم كه در واقع طبقه همكف ساختمان است، تالار مجللى است كه اطراف آن را ايوان فرا گرفته است. در پيشانى عمارت صحنهاى از تاجگذارى يكى از پادشاهان ساسانى با كاشى تصوير شده است كه موبدى تاج سلطنتى را به وى هديه مىدهد. در جلو ايوان بزرگ عمارت نيز چهار ستون بلند ساخته شده است. سقف ايوان با قطعات چوبى 4 و 6 گوش پوشيده شده است و روى آنها با رنگ و روغن نقاشى شده است. سر ستونهاى ايوان گچبرى شدهاند و در بالاى آنها به تقليد از نقوش تخت‌جمشيد گچبرى شده است. ديوار اتاقهاى تالار اصلى نيز همگى گچبرى و مقرنسكارى شده و با نقشهاى گل و بته و صحنه شكار و مجالس بزم و رزم مزيّن شدهاند. در دو طبقه ساختمان حدود 30 اتاق و تالار وجود دارد. تمامى اتاقها داراى سقف و درهاى چوبى تزيين شده هستند. در شمال و جنوب تالار دو بخارى از سنگ مرمر تراشيده و نصب شده است. نماى شرقى عمارت شامل ايوان بزرگى است كه در تمام طول بنا امتداد دارد. اين نما از بيرون به وسيله ستونهاى آجرى و گچى از هم جدا شدهاند. نماى غربى عمارت نسبت به قرينه آن در مشرق بسيار ساده است. ايوان جنوبى نيز از نظر تزيينات بنا، تقريباً همانند ايوان شمالى است، جز اين كه دو رشته پلكان شرقى ـ غربى حياط را به طبقه دوم متصل مىكند. در جلو عمارت، حوض وسيعى ديده مىشود كه خيابان اصلى از جلو حوض شروع مىشود. تمام خيابانهاى باغ، پر از درختان سرو و كاج و چنار است و باغچهها داراى آبنما هستند. در بخش غربي ورودي باغ و پشت ديوار اصلي، حمام باغ قرار دارد كه از نمونههاي حمامهاي قديمي شيراز است كه هماكنون در كنار اين حمام قهوهخانه سنتي قرار دارد. ديوارههاي قهوهخانة بتوني از آجر ساخته شده و چند نقش از داستانهاي شاهنامه فردوسي به صورت كاشيكاري بر ديوارهاي حجرههاي آن كار شده است.
باغ عفيف آباد در سال 1341 توسط ارتش خريداري شد و مورد مرمت قرار گرفت و از سال 1370 تاكنون به عنوان موزه نظامى تحت اختيار سازمان عقيدتى و سياسى ارتش جمهورى اسلامى ايران است. اين موزه از دو بخش اصلي به عنوان موزه اسلحه و موزه عبرت تشكيل شده است كه در بخش اول سلاحهاي مختلف و متعلق به افراد صاحبنام به نمايش گذاشته شده است و در بخش دوم وسايل مورد استفاده خاندان پهلوي در زمان اقامت در شيراز به نمايش در آمده است. در بخشي از محوطه باغ نيز مهمانسرا، رستوران و محل ورزشهاي مختلف وجود دارد.اين باغ كه معمارى آن آميزهاى از ويژگىهاى معمارى دوران هخامنشى، ساسانى، زنديه و قاجاريه است، در تاریخ 10/3/1351 با شماره 913 در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيد.
منابع: آثار عجم، فرصتالدوله شيرازى، انتشارات بامداد، 1362، ص 519 / اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 76 / بزرگان شيراز، رحمتاللّه مهراز، انتشارات انجمن آثار ملى، شيراز، 1348، ص 467 / بناهاى تاريخى و آثار هنرى جلگه شيراز، علىنقى بهروزى، انتشارات اداره كل فرهنگ و هنر استان فارس، 1349، ص257 / پژوهشى در شناخت باغهاى ايران و باغهاى تاريخى شيراز، عليرضا آريانپور، فرهنگسرا، تهران، 1365، ص 282 / تاريخ بافت قديمى شيراز، كرامتاللّه افسر، انتشارات انجمن آثار ملى، تهران، 1353، ص 124 / تذكره دلگشا، حاج علىاكبر نواب شيرازى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، انتشارات نويد شيراز، 1371، ص322 / جغرافياى كامل ايران، عبدالرضا فرجى، دبيران گروههاى آموزشى جغرافياى استانها، شركت چاپ و نشر ايران، تهران، 1366، ج 2، ص 855 / دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حدادعادل، بنياد دايرة المعارف اسلامى، تهران، 1375، ج 1، ص 598 / فارس، جهانگردى و توسعه، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، بنياد فارسشناسى، 1372، ص 72 / فارسنامه ناصرى، حاج ميرزا حسن حسينى فسايى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، اميركبير، تهران، 1367، ج 2، ص 1235 / لغتنامه دهخدا، علىاكبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، 1372، ج 3، ص 3627 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 139 / معمارى ايران (دوره اسلامى)، به كوشش محمديوسف كيانى، جهاد دانشگاهى، تهران 1366، ج 2، ص 239.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
