از آثار دوره ساسانى در فيروزآباد است. اين قلعه كه در 6 كيلومترى فيروزآباد، در نزديكى نقش برجسته تنگاب و بر فراز كوه شمالى قرار گرفته است، توسط اردشير بابكان (224 ـ 241م) براى حفاظت از شهر و دفاع در برابر حمله اردوان پنجم، آخرين پادشاه اشكانى، ساخته شده است. اين دژ يك فلات كوهستانى را اشغال كرده كه از سه طرف به وسيله تنگ احاطه شده است.اين بنا كه به عنوان كاخ و قلعه نظامى مورد استفاده قرار مىگرفته، به جهت تسخيرناپذيرى دژ، قلعه دختر خوانده شده است.
قلعه دختر كه از لاشه سنگ و گچ دست كوب و ملاط ساروج ساخته شده، داراى 2300 مترمربع زير بناست و در آن تالارى با چهارده متر مربع مساحت و هجده متر ارتفاع قرار گرفته است. تالار مركزى اين اثر به وسيله فيلپوشهايى به طرحى دايرهاى تبديل شده و داراى گنبدى است كه بر روى نقشهاى چهارگوش قرار گرفته است. هم‌چنين داراى گچبرىهايى به سبك هنر هخامنشيان در تخت جمشيد است.در اين بنا پلكانى مارپيچى وجود دارد كه در سه تراز متفاوت بر روى نقشهاى مربع شكل قرار گرفته است. حياط مركزى و راه پله تالار از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده است. در اطراف حياط اتاقهايى نیز وجود دارد.در اين قلعه آثار اتاقهايى تو در تو، اتاقكهاى نگهبانى، راهرو و مخزن آبى كه در كوه حفارى شده است، وجود دارد. هم‌چنين آثار راههاى خروجى مخفى نيز در اين قلعه ديده مىشود. اين قلعه داراى يك حصار دفاعى مستحكم است كه به طور منظم در برخى قسمتها جلوتر و در بخشهايى عقبتر بنا شده است.
قلعه دختر در ابتدا، در زير نظر سازمان يونسكو و توسط سويسىها مورد تحقيق و بررسى قرار گرفت.پس از انقلاب اين بنا بهعلت ويرانى بر اثر زلزلههاى مكرر و گذر زمان، توسط ميراث فرهنگى مورد مرمت قرار گرفته است.اين قلعه در تاريخ 12/12/1315 با شماره 269 در فهرست آثار ملى به ثبت رسیده است.
منابع: آثار عجم، فرصتالدوله شيرازى، انتشارات بامداد، 1362، ص 123 / استحكامات دفاعى در ايران دوره اسلامى، ناصر پازوكى طرودى، سازمان ميراث فرهنگى كشور، 1376، ص 88 / اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 100 / تمدن ساسانى، على سامى، دانشكده ادبيات دانشگاه پهلوى، شیراز، 1342، ص 228 / سفرنامه ابن حوقل، ابن حوقل، جعفر شعار، تهران، اميركبير، 1366، ص 7 ،41 / سفرنامه دیالافوآ در زمان قاجاریه، ترجمه فره‌وشی، کتاب‌فروشی خیام، تهران، 1361، ص 452 / فارس، جهانگردى و توسعه، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، بنياد فارسشناسى، 1372، ص 46 / فارسنامه ناصرى، حاج ميرزا حسن حسينى فسايى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، اميركبير، تهران، 1367، ج 2، ص 626 / فهرست بناهاى تاريخى و اماكن باستانى ايران، نصرتاللّه مشكوتى، سازمان ملى حفاظت و آثار باستانى، تهران، 1349، ص 139 / لغتنامه دهخدا، علىاكبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، 1372، ج 11، ص 15605 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 177 / معمارى ايران (دوره اسلامى)، به كوشش محمديوسف كيانى، جهاد دانشگاهى، تهران 1366، ج 2 ص 148.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
