بر فراز كوه چهل مقام شيراز، در دره تنگ قرآن بر فراز كوه جانب شرقى آن، مشرف به تنگ اللّه‌اكبر و در مقابل آرامگاه خواجوى كرمانى، چهارطاقى با چهار ستون وجود دارد كه بر فراز آن گنبدى مخروطى شكل وجود دارد و برخى آن را گهواره ديد و يا گهواره ديو مىخوانند.
اين بنا توسط عضدالدوله ديلمى (337ـ 372ﻫ..ق) به جهت تسلط بر معبر ورودى شهر، براى حفاظت از شهر و ديده‌بانی نگهبانان و نيز روشن كردن آتش و علامت دادن در دوران گذشته، از سنگ تراش نخورده و ساروج ساخته شد.در چهار ضلع اين چهارطاق، چهار درگاه وجود دارد، هر ضلع آن داراى 4 متر عرض و 4 متر طول و 3 متر ارتفاع است. ارتفاع گنبد نيز سه متر و نيم مىباشد. بناى كلى اين گهواره، برگرفته شده از چهارطاقىهاى دوره ساسانى است.هم اكنون، در كوهپايه كوه چهل‌مقام از جانب شهردارى شيراز بوستان کوهپایه احداث شده است و حد فاصل بوستان تا گنبد عضد نيز پلكانى جهت سهولت رفت و آمد، ساخته شده است. اين بنا پس از انقلاب اسلامى مرمت شد و در تاريخ 5/10/1352 با شماره 961 در فهرست آثار ملى به ثبت رسید.
منابع: آثار عجم، فرصتالدوله شيرازى، انتشارات بامداد، 1362، ص 479 / اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 55 / بناهاى تاريخى و آثار هنرى جلگه شيراز، علىنقى بهروزى، انتشارات اداره كل فرهنگ و هنر استان فارس، 1349، ص 46ـ 45 / پايتختهاى ايران، محمديوسف كيانى، سازمان ميراث فرهنگى كشور، تهران، 1374، ص 666 / تاريخ بافت قديمى شيراز، كرامتاللّه افسر، انتشارات انجمن آثار ملى، تهران، 1353، ص 283 / دايرة المعارف بناهاى تاريخى ايران در دوره اسلامى، بناهاى آرامگاهى، ويرايش محمدمهدى عقابى، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامى، 1376، ص 544 / راهنماى آثار تاريخى شيراز، بهمن كريمى، انتشارات اقبال، 1343، ص 17 / شيراز در گذشته و حال، حسن امداد، اتحاديه مطبوعاتى فارس، ص 178 / شيراز شهر جاويدان، على سامى، انتشارات نويد شيراز، 1363، ص 530 / فرهنگ فارسى دكتر معين، محمد معين، اميركبير، تهران، 1358،ج 6، ص 1718 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 155.
کوروش کمالي سروستاني
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
