از مساجد قرن چهارم هجرى نيريز است كه در محله بازار واقع شده است. اين مسجد كه از قديمىترين بناهاى دوره اسلامى است، ايوانى هلال شكل، بلند و به سبك معمارى ساسانى دارد. بناى اصلى اين مسجد در سال 340ﻫ..ق ساخته شد و اولين بار نيز به وسيله آندره‌گدار فرانسوى مورد بررسى قرار گرفت.بر محراب اين ايوان جنوبى تاريخ «فى سنة ثلث و ستين و ثلث مائه» (363) نگاشته شده است كه بيانگر مرمت اين بنا در دوره عضدالدوله ديلمى است.
هم‌چنين بر روى كتيبه ديگر اين محراب، تاريخ «فى سنة ستين و اربعمائه» (460) نگاشته شده كه بيانگر مرمت اين بنا در دوره آلب ارسلان سلجوقى است.در گوشهاى ديگر تاريخ «ستين و خمسائه» (560) نگاشته شده كه بيانگر تاريخ مرمت اين بنا در دوره ارسلان خوارزمشاهى است.در گوشه ديگرى از اين محراب كتيبهاى است كه عبارت «امر المولى عماد الملك و الدوله و عزّ نصره فى جمادى الثانيه» بر روى آن نگاشته شده است، اما به علت مجاورت با سطح زمين، اين كتيبه آسيب ديده و تاريخ مرمت آن از بين رفته است. هم اينك در اين قسمت، نقوش هندسى ترسيم شده است.در سال 1089ﻫ..ق نيز به وسيله ميرزا نظام اين مسجد مورد مرمت قرارگرفته است. اين تاريخ همراه با دو بيت شعر بر كتيبهاى بر سر در مسجد نگاشته شده است.
زبده اولاد حيدر وارث خير الانام
باعث تعمير مسجد حضرت ميرزا نظام
خواست چون تاريخ اين تعمير، عقل پير گفت:
مسجد اقصى بود اين باب يا بيت الحرام (1089)
در گوشه شمال غربى مسجد، مناره‌ای وجود دارد كه متعلق به ساختمان اوليه مسجد است. اين مسجد در تاریخ 9/5/1312 با شماره 192 در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيده است.
منابع: اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 88 / دايرة المعارف بناهاى تاريخى ايران در دوره اسلامى، مساجد، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامى، 1378، ص 171 / دايرةالمعارف فارسى، غلامحسين مصاحب، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1374، ج 3، ص 2766 / شيراز و فارس، اداره سير و سياحت و اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامى فارس، شيراز، 1371، ص 59 / فارس، جهانگردى و توسعه، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، بنياد فارسشناسى، 1372، ص 62 / فارسنامه ناصرى، حاج ميرزا حسن حسينى فسايى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، اميركبير، تهران، 1367، ج 2 ص 1567 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 63، 230 / معمارى ايران (دوره اسلامى)، به كوشش محمديوسف كيانى، جهاد دانشگاهى، تهران 1366، ج 2، ص 9.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
