از بناهاى دوران قاجاريه و اوايل پهلوى در شيراز است كه در خيابان زند و در ميدان مولا واقع شده است.ورودى اين مسجد در جبهه شمالى آن واقع شده است. در سر در ورودى تزييناتى با كاشى معرق، سنگ مرمر و كتيبه سنگى وجود دارد كه داراى خطوط ثلث است. تزيينات كاشىكارى ورودى بنا در دو طرف در ورودى قرار گرفته كه به طول 130 سانتىمتر و به عرض 70 سانتىمتر مىباشد.ضلعهاى جنوبى، شرقى و شمالى مسجد داراى رواق مىباشند. شبستان اين مسجد نيز در ضلع غربى واقع شده است. رواقهاى اضلاع جنوبى، شرقى و شمالى مسجد به وسيله عرقچينهايى با تزيينات آجر و كاشى (معقلى) مسقف گرديده است. ازارهها در اين قسمت بنا جديد بوده و به وسيله سنگ گندمك تا ارتفاع 77 سانتىمتر كار شده است. بقيه بنا تا زير پاكار از آجر ساخته شده است. ارتفاع رواقها تا كف فعلى بنا كه يك پارچه از سنگ مىباشد، 4 متر است.رواقهاى ضلع جنوبى داراى 6 دهانه ورودى و يك راهپله است كه به پشت بام ختم مىشود. وضوخانه اين بنا در ابتداى همين ضلع (جنوبى) واقع شده است. راه پله داراى 2 متر عرض است و بقيه رواقها 65/2 متر مىباشند به جز آخرين دهانه كه 25/1 متر مىباشد. درون رواقها طاقچههايى به عمق 44 سانتىمتر تعبيه شده است.
رواقهاى ضلع شرقى داراى 7 ستون به طول 134 سانتىمتر و عرض 73 سانتىمتر مىباشند. بين ستونها و ديواره رواقها به وسيله تيركهاى چوبى كلافكشى شده تا از دررفتگى قوسها جلوگيرى شود.جبهه شمالى بنا كاملا جديد مىباشد و داراى سقف شيروانى است. ازارههاى سنگى اين ضلع داراى 90 سانتىمتر ارتفاع بوده و از سنگ گندمك ساخته شده است. ارتفاع عرقچينهاى آن تا كف از 7 متر بيشتر مىباشد و داراى دو ستون به قطر 215 سانتىمتر مىباشد.محراب اين بنا در وسط ديوار ضلع جنوبى واقع شده و داراى 220 سانتىمتر ارتفاع و 190 سانتىمتر طول و 130 سانتىمتر عرض مىباشد. ايوان ضلع جنوبى به وسيله راهرويى كوچك به رواقهاى ضلع شمالى بنا ارتباط دارد. در دو طرف ايوان ضلع جنوبى دو رواق قرار گرفته است.شبستان اين مسجد در جبهه غربى بنا واقع شده است و داراى 6 دهانه ورودى است كه اولين دهانه سمت راست نسبت به بقيه كوچكتر است و داراى ارتفاعى حدود 220 سانتىمتر و عرض 115 سانتىمتر بوده و بقيه داراى ارتفاعى حدود 350 سانتىمتر و عرض 119 سانتىمتر است.شبستان مسجد داراى 25 ستون است كه 12 عدد آن سنگى است و در اصل از بناى قديم شبستان به جاى مانده و داراى ارتفاعى حدود 260 سانتىمتر و قطر 40/1 متر مىباشد.
در دوران پهلوى اين شبستان گسترش يافته، از ستونهاى مربع يا مستطيل شكل كه داراى ازارههاى سنگى به ارتفاع 120 سانتىمتر و قطر 180 سانتىمتر است، استفاده شده است.در گوشه ضلع شمالى شبستان يك در كوچك قرار گرفته كه مستقيماً به كوچه پشت مسجد باز مىشود و در اصل محل عبور و مرور بانوان نمازگزار بوده است. در انتهاى جنوب غربى شبستان، آبدارخانه قرار گرفته كه ورودى آن داراى 120 سانتىمتر عرض بوده و از يك طرف به آبدارخانه و از طرف ديگر به وسيله يك دهانه 78 سانتىمترى باريك به وسيله پلكانهايى به پشتبام مسجد منتهى مىشود.در قسمت ضلع جنوبى شبستان محراب واقع شده كه داراى تزيينات كاربندى و گره چينى و كاشىكارى مىباشد. همچنين داراى يك كتيبه است كه آيهاى از قرآن بر آن نوشته شده و درون محراب نصب گرديده است. كتيبه به نام ميرزا محمدعلى اشرفالوهاب ارسنجانى است.ارتفاع محراب تا كف مسجد 75/2 متر بوده كه تا ارتفاع 120 سانتىمترى آن با ازارههاى سنگ مرمر تزيين شده است.در حال حاضر كف حياط مسجد با سيمان فرش شده و در وسط حياط حوض سنگى جديدى قرار دادهاند كه در اطراف آن به وسيله لولهكشى، شيرهاى آب متعددى جهت وضو گرفتن نمازگزاران قرار دادهاند.تزيينات اين مسجد دربرگيرنده كاربندىهاى موجود در محراب شبستان و كاشىكارى معقلى در ايوان جنوبى و مقرنسكارىهاى موجود در ايوان جنوبى و بالاى رواقها مىباشد.اين بنا در تاريخ 13/5/1380 با شماره 4523 در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.
منابع: اسناد سازمان ميراث فرهنگى استان فارس / تحقيقات ميدانى.
کوروش کمالي سروستاني
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
