نقش شاپور يا نقش رستم در فاصله چهار كيلومترى جنوب شرقى داراب و در دامنه جنوبى كوهى معروف به كوه پهنا قرار دارد.اين نقش كه در حد فاصل شهر قديم دارابگرد و شهر فعلى داراب واقع شده، از جمله چهار نقش برجستهاى است كه پيروزى شاپور اول را بر روميان به تصوير كشيده است. اين نقش‌برجسته نيز مانند ساير نقوش دوره ساسانى در محلى واقع شده كه در پايين آن چشمه و بركه آب قرار دارد.نقش مذكور پادشاه ساسانى را سوار بر اسب در وسط تصوير نشان مىدهد و پشت سر وى هفده نفر از بزرگان ايرانى با كلاه بلند و رداى ايرانى ايستادهاند. در مقابل پادشاه ساسانى تصوير 20 نفر از اسراى دشمن ديده مىشود كه با توجه به چهره، آرايش موى سر و نوع لباس، رومى هستند و هيچ كدام كلاه بر سر ندارند. اين اسرا توسط يك نگهبان ايرانى بدون كلاه مراقبت مىشوند. در بخشى از سمت راست تصوير يك ارابه جنگى اسبدار مشاهده مىشود. ميان نگهبان ايرانى و پادشاه ساسانى، دو مرد رومى وجود دارند كه يكى دستش را به سمت پادشاه دراز كرده است و نفر ديگر با دست چپ سر پادشاه را گرفته است. در دست راست پادشاه نوشته يا فرمانى است و در زير سم اسب پادشاه، رومى ديگرى ديده مىشود كه مرده به نظر مىرسد. با مقايسه اين نقش برجسته با نقوش بيشابور و نقش رستم، اين صحنه به عنوان پيروزى شاپور اول بر گوردین فیليپ عرب و والرين امپراطور روم شناخته مىشود. در اين تصوير شاپور تاجى بر سر دارد كه با بررسى سكهها و نقوش ديگر، تاج اردشير بابكان است.
برخى معتقدند كه «در اين تصوير روشن ساختن حضور سه رومى شكست خورده در مقايسه با شكست گورديانوس سوم در سال 243 م و تقاضاى صلح فیليپ عرب در سال 244 م و اسارت والرين در سال 260 م دشوار است. در اين نقش برجسته به غير از تاج، چندين سيماى ديگر نيز وجود دارد كه بيانگر قدمت تاريخى اين نقش برجسته است. گيرشمن بسيارى از جنبههاى تازه اين اثر تاريخى را هم در سبك و هم در تركيببندى نتيجه نفوذ روميان در نتيجه تماسهاى شاپور با روميان و كثرت اسيران رومى در ايران مىداند».
بر ديواره صخره و پايين نقش برجسته بزرگ، تصوير كوچكى از يك سر با تاجى كنگرهدار حجارى شده است.با خشك شدن تدريجى آب بركه مقابل نقش برجسته بزرگ، صخره بزرگى كه قبلا زير آب بود، يافته شد. اين نقش برجسته كه تصوير شاپور با تاجى كنگرهدار بر سر است، داراى تصويرى به طول و عرض تقريبى 65 سانتىمتر است و مانند نقوش تخت جمشيد (كه پادشاه هخامنشى در جنگ با شير يا هيولا تصوير شده) پادشاه ساسانى با دشنه، شيرى را كه روى دو پا ايستاده است، مىكشد. سطح نقش برجسته به وسيله آب فرسايش زيادى يافته و جزييات آن به سختى قابل تشخيص است. چنان كه نمىتوان با اطمينان تشخيص داد كه اين تصوير شاپور اول است يا شاپور دوم. با توجه به كشفياتى كه در تل سفيدك حاجىآباد مربوط به دوران شاپور دوم به دست آمده، ثابت شده كه شاپور دوم نيز در منطقه داراب از خود اثرى بر جاى گذاشته است. اين اثر تاريخى در تابستان 1379 به موزه سنگهاى تاريخى هفت تنان در شيراز انتقال داده شد.نقش برجسته شاپور در تاريخ 12/12/1315 با شماره 267 در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.
منابع: آثار عجم، فرصتالدوله شيرازى، انتشارات بامداد، 1362، ص 95 / از پاسارگاد تا داراب، ورنر فلیکس دوتيز، سيلويا ماتيسون، تدوين فرامرز غنى، عكس افشين بختيار، فرهنگسرا، تهران، 1376، ص 95 / اقليم پارس، سيد محمدتقى مصطفوى، نشر تابان، تهران، 1364، ص 91 / پايتختهاى ايران، محمديوسف كيانى، سازمان ميراث فرهنگى كشور، تهران، 1375، ص 417 / تاريخ ايران از سلوكيان تا فروپاشى دولت ساسانيان (پژوهش دانشگاه كمبريج)، ج سوم قسمت دوم، ص 593 / سيماى داراب، سيد سيفاللّه نحوى، سازمان تبليغات اسلامى، 1373، ص 31 / شهر من داراب، حسين آزما، انتشارات كاوه آزما، 1375، ص 109 / فارس، جهانگردى و توسعه، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، بنياد فارسشناسى، 1372، ص 32 / فارسنامه ناصرى، حاج ميرزا حسن حسينى فسايى، تصحيح و تحشيه منصور رستگار فسايى، اميركبير، تهران، 1367، ج 2، ص 1310ـ 1307 / فهرست بناهاى تاريخى و اماكن باستانى ايران، نصرتاللّه مشكوتى، سازمان ملى حفاظت و آثار باستانى، تهران، 1349، ص 124 / مراكز فرهنگى فارس، مركز انفورماتيك و مطالعات توسعه، سازمان برنامه و بودجه استان فارس، 1372، ج 1، ص 85.
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
