به تصحیح و توضیح دکتر اکبر نحوی چاپ و منتشر شد
 شيرازنامه زركوب شیرازی که كتابي است در ذكر حوادث تاريخي فارس در دوران اسلامي و معرّفي عده‌اي از دانشمندان و بزرگان اين ديار به تصحیح و توضیح دکتر اکبر نحوی و توسط دانشنامه فارس در 356 صفحه قطع وزیری گالینگور چاپ و منتشر شد. این کتاب که معين‌الدين احمد بن ابي‌الخير شيرازي معروف به زركوب در سال 745هـ.ق. آن را تأليف كرده، وابسته به سنّت تاريخ‌نگاري محلي ايران است و مطالب آن در دو بخش تاريخي و رجال تنظيم شده است.
در بخش اول حوادث تاريخي فارس از سده‌هاي نخستين هجري تا پايان حكومت ابواسحاق اينجو به اختصار گزارش شده و بخش دوم به معرّفي دانشمندان و بزرگاني اختصاص يافته كه از فارس برخاسته و يا مدتي در آنجا زيسته‌اند. از اين روي شيرازنامه را مي‌توان نخستين تاريخ محلي موجود فارس به شمار آورد و از آنجا که با اتكا به منابعي تأليف شده كه امروز موجود نيستند از آثار گرانقدر قرن هشتم به ويژه در بخش رجال به شمار مي‌رود.
در بخش اول پس از ديباچه‌اي اديبانه در باب سبب تأليف كتاب، در دو فصل به نقل رواياتي در فضايل فارس و فارسيان و تقسيمات و مزاياي جغرافيايي فارس و چگونگي احداث شيراز پرداخته شده است.
آن‌گاه اوضاع سياسي منطقه از عصر عمادالدوله بويهي تا هنگام «نزول حضرت سلطان دين‌پرور» يعني امير مبارزالدين محمد به شهر شيراز در هفت طبقه به شرح زير توضيح داده شده است:
طبقة اول، در ذكر آل بويه.
طبقه دوم، در ذكر حكومت آل سلجوق.
طبقه سوم، در ذكر سلطنت و شرح ايالت آل سلغر.
طبقه چهارم، در ذكر امرا و شحنگان مغول و نزول انكيانو به امارت فارس.
طبقه پنجم، در ذكر سلطنت محمود شاه و فرزندان او.
طبقه ششم، در ذكر امير جمال‌الدين ابواسحاق اينجو.
طبقه هفتم، در ذكر ايام پادشاه اسلام، مبارزالدين محمد بن مظفر.
نيمة دوم كتاب متضمن ذكر مشايخ و علماي فارس است مطالب اين بخش نيز در هفت طبقه به قرار زير تنظيم شده است:
طبقه اول، در ذكر ابوعبدالله محمد بن خفيف و تني چند از معاصران او.
طبقه دوم، در ذكر ابواسحق ابراهيم بن شهريار كازروني و معاصران او.
طبقه سوم، در ذكر ابوشجاع محمد بن سعدان مقاريضي و چند تن از دانشمندان قرن ششم شيراز.
طبقه چهارم، در ذكر روزبهان بقلي شيرازي و دانشمنداني كه قريب به عصر او مي‌زيسته‌اند.
طبقه پنجم، در ذكر جمعي از اصحاب حديث كه معاصر با دانشمندان طبقه چهارم بوده‌اند.
طبقه ششم، در ذكر نجيب‌الدين علي بن بُزغش شيرازي و مشايخ معاصر او.
طبقه هفتم، در ذكر بزرگان مشايخ فارس كه زركوب به مصاحبت آنان رسيده است.
بخش واپسين كتاب يعني خاتمة الكتاب نيز دو فصل دارد:
فصل اول، در ذكر طبقات سادات عظام و طايفه‌اي از اهل بيت نبوّت.
فصل دوم، در ذكر طبقات مشايخ و مشاهير كه مدفن آنان در شيراز است ولي زركوب نتوانسته بود دربارة آنان اخباري كسب كند.
بخش دوم بي‌گمان يكي از اسناد باارزش و معتمد در باب رجال و دانشمندان فارس است.
در این کتاب علاوه بر توضیحاتی پیرامون واژها و عبارات دشوار، ابیات عربی و آیات و احادیث ترجمه شده، کلیه اعلام تاریخی، جغرافیایی، اشخاص، کتاب‌هاو... توضیح داده شده اند. در پایان کتاب نیز يادداشت‌هاي اعلام تاريخي، يادداشت‌هاي جغرافيايي، نمایه اعلام جغرافیایی، نمایه کتاب ها، نمایه اشخاص، نمایه اشعار فارسی، نمایه اشعار عربی و فهرست منابع ارایه شده است.
گفتنی است که از کتاب شیرازنامه دو چاپ بهمن کریمی در سال 1310 و اسماعیل واعظ جوادی در سال 1350 منتشر شده که تصحیح جدید این کتاب بر اساس نسخه های خطی و توضیحات عالمانه مصحح، روایتی دقیق‌تر و ژرف‌تر از این متن تاریخی است.
|
