اول اردیبهشت ماه جلالی؛ 1395. در یادروز بزرگداشت سعدی‌، به سنت هرساله، نشست‌ علمی به همت مرکز سعدی شناسی و با حضور اهالی فرهنگ، سعدی دوستان و سعدی پژوهان، در زادگاه شیخ اجل و در تالار فرهنگ مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد؛ در این مراسم جمعی از سعدی‌شناسان کشور چین نیز حضور داشتند.

این نشست در دو بخش ارائه مقاله و سخنرانی و همچنین میزگرد برگزار شد؛ در بخش نخست یعنی ارائه مقاله و سخنرانی، کامیار عابدی در خصوص «سعدی و شاعران معاصر»، وحید سبزیان‌پور درباره «فرهنگ ایرانی و عربی در آثار سعدی» و سیدجواد طباطبایی با موضوع «ادب فارسی و اندیشیدن ایرانی» سخنرانی کردند. در بخش دوم این رویداد نیز میزگردی با موضوع «چشم‌انداز سعدی شناسی در ایران و جهان» برگزار شد.

 فرزانگي سعدي ماندگار است

كاميار عابدي، پژوهشگر زبان و ادبيات فارسي و سعدي پژوه در این مراسم گفت: در مقايسه ميان دو عنصر آگاهي و فرزانگي، فرزانگي عنصري پايدار است و سعدي به خاطر فرزانگي ماندگار خود در طول تاريخ هدف انتقادهاي زيادي بوده است.

عابدی که با موضوع «سعدی و شاعران معاصر» سخن می‌گفت، افزود: با وجود آن كه بسياري از شاعران معاصر همچون ملك الشعراي بهار، فريدون مشيري، عارف قزويني، سيمين بهبهاني، فروغ فرخزاد، سهراب سپهري ... سعدي و آثار وي را ستوده اند، برخي شاعران نوگرا مانند نيما يوشيج و احمد شاملو از پايين بودن سطح عشق و پندآميز بودن اشعار سعدي انتقاد دارند.

وي اظهار كرد: با اين وجود پس از انقلاب اسلامي شاهد تحولي در ديدگاه ها به سعدي و آثار وي بوديم و صاحب نظراني همچون ضياء موحد، بيژن جلالي و منصور اوجي به انتقاد از ديدگاه هاي نيما و شاملو برآمدند و بر اين باور بودند كه آرامش و شكوهمندي آثار سعدي در مخيله برخي منتقدان نمي گنجد.

اين پژوهشگر گفت: بنابراين اين فرزانگي پايدار و ماندگار سعدي موجب تغيير نگاه به وي با گذر زمان در عصر حاضر شده است و تحول در مبحث سعدي پژوهي نشان مي دهد كه جامعه ايراني به فرزانگي و اعتدال علاقه دارد.

آثار سعدي متعلق به بشريت است

عضو هيات علمي دانشگاه رازي كرمانشاه در اين نشست با موضوع «فرهنگ ايراني و عربي در آثار سعدي» برخي انتقادها از سعدي مبني بر اقتباس از ادبيات عرب را رد كرد.

وحيد سبزيان‌پور گفت: در حالي برخي در اقدامي ناصواب سعدي را به تقليد از متنبي شاعر عرب نكوهش مي كنند اما بايد گفت كه ادبيات عرب در زمان سعدي، متاثر از زبان فارسي و فرهنگ ايراني است و اگر سعدي از ادبيات عرب هم متاثر شده باشد، آن ادبيات، ادبياتي است كه تازه به وجود آمده و از فرهنگ ها و ادبيات هاي ديگر تاثير پذيرفته است، با اين وجود، شيريني سخن سعدي هرگونه اقتباس را مي پوشاند.

وي، آثار سعدي را متعلق به بشريت دانست و افزود: در حالي كه عزت نفس، اخلاق انساني، تواضع، دينداري و خاكساري در برابر پيامبر گرامي اسلام (ص) و اهل بيت (ع) از ويژگي هاي سعدي و آثار او است، اين ويژگي ها را در متنبي شاعر عرب نمي بينيم همچنانكه اين شاعر را به تعصب نژادي، مداحي حكومت ها، سرقت ادبي و ... مي شناسند و از اين رو، اين ادعا كه سعدي از متنبي اقتباس كرده است، سخن درستي نيست.

شعر سپید وامدار سعدی

دکتر سید جواد طباطبایی سخنران دیگر این نشست گفت: در ایران است که مشعل اندیشیدن فلسفی زنده و روشن می ماند و ایرانی ها آن‌را حفظ می کنند.

طباطبایی که با موضوع «ادب فارسی و اندیشیدن ایرانی» در بخش اول نشست‌های علمی یادروز سعدی که در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد، سخنرانی می کرد افزود: شعر سپید وامدار شعر سعدی است و بدین خاطر نیز این شعر «نوِکهنه» است.

وی تاکید کرد: زمان آن رسیده ادب فارسی را در افق اندیشه ایرانی جستجو کنیم.

طباطبایی نبود کاوش در افق اندیشه ایرانی را موجب ایجاد گسل در ادب فارسی عنوان کرد.

استاد فلسفه سیاسی دانشگاه با بیان اینکه ایران یک تاریخ اندیشیدن دارد، ادامه داد: «هانری کربن» ایران را کشور فلاسفه و شاعران نام برده و فیلسوفان آلمانی عنوان می کنند که تحول آلمان مشحون از گذشته ایران است.

طباطبایی درعین حال تصریح کرد: ادب فارسی از دوره مغول به بعد دستخوش تحول می شود، زیرا این ادبیات در یک مختصات زمانی و مکانی ایجاد شده است. این درحالی‌است که محققان اروپایی نیز بر این صحه می گذارند.

اگر سعدي نبود زبان فارسي آسيب بزرگي مي‌ديد

در بخش بعدی نشست علمی نوزدهمین یادروز سعدی، ميزگرد تخصصي «چشم‌انداز سعدی شناسی در ایران و جهان» برگزار شد.

يك سعدي پژوه و استاد دانشگاه در اين ميزگرد تخصصي گفت: سعدي پس از فردوسي مهمترين ركن زبان فارسي است و اگر سعدي را نداشتيم، مي توان گفت كه يك پايه زبان فارسي لنگ بود و آسيب بزرگي به اين زبان وارد مي شد.

ضياء موحد افزود: اگر امروز حافظ را نداشتيم نيز بايد گفت كه يك شاعر تراز اول دنيا را نداشتيم.

اين استاد دانشگاه، نقش سعدي در زبان و ادبيات فارسي را همچون معجزه اي توصيف كرد و افزود: بايد رويكرد بخش هاي ادبي دانشگاه هاي ايران به ادبيات قديم تغيير كند.

وي ادامه داد: هدف از خواندن مكرر ابيات سعدي و حافظ و ديگر شاعران بزرگ، دريافتن معني اين شعرها نيست بلكه وزن، موزيك، زيبايي بيان و قدرت القاي آن شعرهاست اما هيچ‌كس از اين منظر به شاعران گذشته ما نپرداخته و شعر كلاسيك ما از اين نظر هنوز جاي كار دارد و بايد با يك نگاه جديد به شاعران بزرگ خود نگاه كنيم.

ضرورت معرفي سعدي در فضاي مجازي

معاون فرهنگي و بين‌الملل شهر كتاب نيز در اين ميزگرد بر ضرورت معرفي سعدي و ديگر شاعران بزرگ ايران در فضاي مجازي تاكيد كرد.

علي اصغر محمدخاني افزود: همچنان كه دوستداران حافظ در فضاي مجازي گروه هايي را براي بحث و گفت و گو درباره آثار اين شاعر ايجاد كرده اند، راه اندازي گروه ها و مباحث با محور ديگر شاعران نيز مي تواند جبران كننده خلاءها در اين زمينه باشد.

وی تقويت توجه مدارس، رسانه ها و دانشگاه ها به بزرگان زبان و ادب فارسي را خواستار شد و اجراي طرح گلستان خواني در دبستان هاي استان فارس را حركتي موفق در پاسداشت بزرگان ادب فارسي دانست و بر گسترش اين حركت در كشور تاكيد كرد.

محمدخاني گفت: نبايد تنها به بزرگان عرصه فرهنگ افتخار كنيم بلكه بايد در برابر آنها مسئوليت پذير باشيم و اين مسئوليت پذيري نبايد تنها زماني باشد كه بگويند شاعري متعلق به كشور ديگر است بلكه ضرورت دارد كه در باره آثار شاعران ايران بيش از پيش تحقيق و واكاوي كنيم.

وي اظهار كرد: پيشرفت هر زباني در جهان را وابسته به اقتصاد مي دانم و اگر امروز شاهد گسترش بخش هاي علمي زبان و ادبيات كشورهايي همچون چين در جهان هستيم، به خاطر اقتصاد اين كشورهاست.

ضرورت صيانت از كرسي هاي ايران شناسي در دانشگاه هاي جهان

يك پژوهشگر تاريخ سياسي و فلسفه نيز در اين ميزگرد، سعدي را شاعري در تراز اول جهان دانست و گفت: برخلاف برخي از صاحب نظران كه حافظ را سلطان غزل مي دانند، من سعدي را شايسته اين عنوان مي دانم.

سيد جواد طباطبايي افزود: در آثار سعدي تحول اساسي روي مي دهد و سعدي ذهنيت سيال انسان قديم است اما در ظاهر انساني جديد متبلور شده است.

اين پژوهشگر در بخش ديگري از سخنان خود با بيان اين كه امروز ايران شناسي به معناي فاخر گذشته آن در مجامع بين المللي از بين رفته است، بيان داشت: با وجود فعاليت هاي گسترده در سال هاي اخير شاهد تعطيلي كرسي هاي علمي ايران شناسي در برخي دانشگاه هاي معتبر جهان بوده ايم.

وي اظهار كرد: با توجه به تلاش هاي گسترده اعراب، بايد مراقب بود كه كُرسي هاي ايران شناسي در جهان به كرسي هاي عرب شناسي تبديل نشود.

طباطبايي، توجه به ادبيات قديم ايران را از ضرورت هاي تحول در علوم انساني دانشگاه ها دانست و گفت: بايد در آموزش استادان و دانشجويان زبان و ادبيات فارسي بيش از پيش به ادبيات كهن ايران همچون كليله و دمنه توجه شود چرا كه اگر قرار باشد امروز از آنها امتحان ديكته از كليله و دمنه بگيريم بيشتر آنها در اين آزمون موفق نمي شوند.

جاي خالي بزرگان ادب در سينما و تلويزيون

مدير مركز سعدي شناسي نيز در اين ميزگرد گفت: جاي خالي معرفي بزرگان زبان و ادبيات فارسي در سينما و تلويزيون احساس مي شود و اين در حالي است كه شخصيت هاي درجه هفتم و هشتم در تاريخ كشور ما صاحب سريال و مجموعه هاي تلويزيوني شده اند اما چهره هاي درجه اول بهره اي از اين اقدام نداشته اند.

كوروش كمالي سروستاني افزود: با اين وجود، تلاش هاي صورت گرفته در دو دهه اخير، رشد سعدي شناسي را به دنبال داشته است و افزايش ميزان چاپ مقاله هاي علمي، نامگذاري روزهاي سال به نام شاعران بزرگ ايران، تدوين دانشنامه سعدي و تبديل ساز و كار انتشار مقاله ها به فصلنامه علمي پژوهشي گواهي بر اين امر است.

رئيس مركز اسناد و كتابخانه ملي استان فارس اظهار كرد: پرداختن به سعدي در قالب اپرا و اجراي نمايش باغ دلگشا به همت پري صابري از جمله فعاليت هاي صورت گرفته در رابطه با اين شاعر نامي ايران است.

كمالي سروستاني با ابراز خرسندي از اجراي طرح گلستان خواني در دبستان هاي استان فارس گفت: با تفاهم صورت گرفته با آموزش و پرورش، كتاب مكمل درس زبان و ادبيات فارسي براي دانش آموزان استان فارس تدوين مي شود.

مدير مركز سعدي شناسي اظهار كرد: اين كتاب مكمل به مدت پنج سال به هر يك از شاعران بزرگ اختصاص مي يابد و در پنج سال نخست به سعدي شيرازي اختصاص خواهد داشت.

شباهت هاي سعدي و كنفوسيوس

يك پژوهشگر چيني نيز در سخناني قبل از آغاز اين ميزگرد درباره شباهت هاي سعدي شيرازي و كنفوسيوس فيلسوف كشور متبوعش سخن گفت.

«چينگ من لي» با خواندن بخش هايي از گلستان سعدي و آثار كنفوسيوس گفت: فرد گرايي، انسان دوستي و محبت در هر دو اين آثار مشاهده مي شود.