«آرشیو ملی هنر ایران» طی مراسمی در شیراز افتتاح شد.

کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس در سخنرانی خود در آیین گشایش آرشیو ملی ایران گفت: ایستاده بر مرمر شکوه، در کسوت هنر، آنگونه که استادکاران بلندآوازه ایرانی با سنگ‌های سبزرنگِ مرمرینِ منقوش به گل‌وبته، جغرافیای هنر ایران‌زمین را به درازای تاریخ این سرزمین، بر جریده تاریخ نقش نموده‌اند؛ تا مصداق زیبایی را از سنگ‌تراشی‌های هخامنشی و کاشی‌کاری‌های زندیه و مقرنس کاری‌های قاجاریه تا خاتم‌کاری و آیینه‌کاری‌های معاصر به تصویر کشند. گویی از دیرزمان تاریخ، تا هم‌اینکِ اینک،استخوان‌بندی و ریزه‌کاری عمارت هنر ایرانی در تار و پود احساس و هنر هنرمندان این مرز و بوم، عصاره حیات یافته و جانمایه شکوه ایران زمین را پدیدار ساخته.

کمالی افزود: اینک در قابی مجازی از سرسرای فرصت زمان، گزیده‌ای از تاریخ فاخر هنر ایران در اعصار مختلف به تصویر کشیده شده؛ از سفالینه‌های منقوش، تا نقاشی‌ها و نگارگری‌های ایرانی، از هنرهای بافته؛ فرش و گلیم و گبه تا هنر خوشنویسی و کتاب‌آرائی، تذهیب و میناگری و آویز‌های قندیل گون و نقوش روایی؛ تا گنجینه آواز و موسیقی پرفراز ایرانی و تئاتر و تعزیه و معماری و شعر و داستان و سینما.

وی ادامه داد: این همه گرد آمده است تا از یکسو بتوان از مشبک‌های منقوش طاق گنبدگون هنر ایران؛ گذر تاریخ و فراز و فرود سبک‌های مختلف و تطور و تکامل آن را نظاره‌گر بود و از دیگر سوی، از چیستی و ماهیت مردمانی آگاه شد که به خامه هنر، باورمندی خود را به هستی و ادراک خود را از کائنات به تصویر کشیده‌اند؛ اندیشه‌ها، آرزوها و دغدغه‌هایی که دستمایه هنر شده‌اند تا در بطن روزگار به یادگار بمانند. هنرهایی که هر یک در قابی از رنگ و لعاب و صوت و نگار خویش، ما را به آرزوهای دور، به رویاهای ماندگار و امیدهای پرتلالوء پیوند می‌زنند و به‌گونه‌ای نه چندان آشکار؛ اما حقیقی، رسالت ما را بر این خاکی سیاره زمین، معنا می‌بخشند و زیست آفاقی‌مان را جاودانه می‌سازند. گویی هر‌یک حکایت از ذهن باز و سیال درون‌اندیش هنرمندانی است که هر روزه عمر هنری خویش را با آنان به سر می‌بریم.

کمالی گفت: اگرچه به‌گونه مجازی، اما فراغ بال و آرزومند، بر آن شدیم تا به تجسمی بی‌کم و کاست از منشور هفتاد رنگ هنر ایرانی دست زنیم تا از هر سوی جغرافیای این زیست بوم هستی؛ با هر رنگ و نژاد و باور و زبانی، تنها به زبان دل و به گونه مشاهده و با عمقی به درازنای تاریخ هنر این سرزمین، به حقیقت ماندگار هنر ایرانی، فرصت ظهور و تجلی دهیم.

هنرهایی که پی رنگ زندگی و نور و روشنایی داشته، از شرق عشق تا جنوب ماهیت، از شمال خلق و آفرینش تا غرب ماندگاری را در ایران‌زمین رقم می زند؛ شور و احساس را بر‌می‌انگیزد و تعقل و ادراک را به تأمل می‌گیرد و قریحه و ذوق را سرشار می‌کند.

کمالی گفت: در قابی مجازی، در همنوایی آوا و نور و صدا و رنگ و... در گریز از طوفان‌ها و مشغله‌های زیست ناگزیرمان؛ در خلوتی دنج و سکوتی دلخواسته؛ به جهانی دل می‌سپاریم که آرامش روحمان را و طروات ذوق و احساسمان را در رویارویی با تجربه عاطفی ـ هنری‌مان بر می‌انگیزد که بی‌تردید، خود نمادی از حلاوت‌های ملکوتی است.این‌همه از آن‌روست تا ما همگان، ضمن وامداری میراثی کهن و فاخر، به رسالت خویش بیندیشیم و برگی ماندگار بر صحیفه سترگ هنر ایران زمین وانهیم؛ تا بماند به یادگار!

وی تصریح کرد: هنر ايراني هديه جاويدان ملت ايران به جامعه جهاني بوده است. هنرمندان ايراني، هنر را جلوه‌گاه جمال و جلال خداوند مي‌دانسته‌اند.

بي‌شك، تجسم ذوق و هنر هنرمندان قرون گذشته و امروز، آثاري كه تامل‌برانگيز و چشم‌نوازند، دستاوردهايي از انديشه و باور و ذوق ايراني كه داراي فرهنگي غني و پربار است، نشاط خاطرمان را مي‌افزايد؛ چرا كه راز تداوم حيات فرهنگي خويش را در آنها بازمي‌يابيم و هويت خويش را بدانان باز مي‌شناسيم. از اين‌رو گرد آوردن آرشيو آثار و اسناد بازمانده نياكانمان و هم‌عصرانمان در «آرشيو ملي هنر ايران» براي ما اداي ديني است بدانچه آنان سهم عمر خويش را به آفرينش آن وقف كرده‌اند و مباهاتي است ما را بدانچه كه امروز بر پايه‌هاي رفيعش ايستاده‌ايم.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس  ادامه داد: فرهنگ شهر شيراز از يك‌سو نامي آشنا در فرهنگ ايراني و اسلامي و جهانی است و از سوي ديگر بزرگ‌ترين مجموعه سازماني مركز اسناد و كتابخانه ملي ايران پس از تهران در آن قرار دارد و به‌همين دليل تأسيس «آرشيو ملي هنر ايران» در اين شهر مي‌تواند ضمن تقويت و تكامل اين مركز، به تعالي فرهنگي شيراز بينجامد.

وی توضیح داد: «آرشيو ملي هنر ايران» تاريخ، يادمان، لذت و آموزش را توامان به مخاطب ارزاني مي‌دارد؛ آرشيوي كه دربرگيرنده آثار هفت هنر است؛ موسيقي شامل: موسيقي سنتي، مقامي، محلي، مذهبي، مدرن و هنرهاي نمايشي شامل: تئاتر، تعزيه، نمايش‌هاي عروسكي و پايكوبي‌هاي محلي، سنتي و آييني.

کمالی درباره این آرشیو گفت: در آرشیو هنر همچنین  آثار هنرهاي تجسمي شامل: نقاشي، خوشنويسي، مجسمه‌سازی، طراحي، عكاسي، قرآن‌نگاري و... هنرهاي سنتی شامل: خاتم‌کاری، شيشه‌گري، ميناكاري، منبت و فرش و ...ادبيات شامل: شعر، داستان، نمايشنامه، فيلمنامه، معماري شامل: معماري ايران باستان، معماري دوره اسلامي، معماري ايران امروز و  سینما شامل: سینمای هنری، سینمای مستند گردآوری شده‌اند

وی همچنین توضیح داد: در همه این رشته‌ها آرشیو ملی هنر ایران به‌صورت دیجیتال به جمع‌آوری کلیه آثار دیداری و شنیداری، اسناد مکتوب، کتاب‌ها، نشریات، زندگی‌نامه، فیلم مستند و عکس هنرمندان، پوسترهای هنری و... می‌پردازد. در روزگار ما گسترش فناآوری اطلاعات و ظهور جامعه اطلاعاتی دیجیتال‌سازی مواد آرشیوی را به‌منظور حفاظت و دستیابی سریع‌تر و آسان به آن در هر زمان و مکان به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل کرده است.

کمالی گفت: پس از «حمد و سنا»؛ دو پروژه دیجیتالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران که یکی «حافظه ملی دیجیتال» را هدف قرار داده و دیگری «سامانه نشریات ایران» را سامان داده است. آرشیو ملی هنر ایران به‌گونه‌ای دیجیتال، اسناد و آثار هنری را به آن می‌افزاید.حافظه ملی کشورها به منزله هویت آنهاست و سرمایه‌گذاری برای جمع‌آوری، تجمیع، نگهداری، طبقه‌بندی و دسترس‌پذیر کردن آثار هفت هنر، خدمتی شایان به آیندگان خواهد بود.

وی افزود: ما کوشیده‌ایم در طرح اجرایی آرشیو ملی هنر ایران به معیارهای علمی محتوای نمایش، قابلیت استفاده، تعامل و بازخورد و خدمات الکترونیکی و فنی پایبند باشیم.

علاوه بر این، با توجه به مدیریت حقوق دیجیتالی و همچنین قوانین جمهوری اسلامی ایران و نیز  قوانین سازمان جهانی مالکیت معنوی، در ارایه استفاده عمومی آثار به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که به حق مؤلف و هنرمند احترام گذاشته و ارایه عمومی آثار آرشیو ملی طبقه‌بندی شود. در ارزیابی اولیه، نزدیک به 80 درصد از داشته‌ها قابلیت استفاده عمومی و آنلاین خواهند داشت و 20 درصد دیگر با توجه به قوانین کشور به‌صورت آفلاین و تنها در اختیار پژوهشگران عرصه هنر قرار خواهد گرفت که عمدتاً مربوط به بخش سینما و موسیقی است.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس  گفت: طرح تأسیس «آرشیو ملی هنر ایران» در سال 1394 از سوی مرکز فارس به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ارایه شد و مورد تصویب قرار گرفت. در طرح اولیه پیشنهاد شده بود که در محوطه ساختمان مرکز و یا در طرح توسعه حافظیه، زمینی به این امر اختصاص یابد تا طراحی آرشیو ملی هنر در هفت طبقه و هر طبقه ویژه یکی از هفت هنر ساخته شود و کتابخانه تخصصی هنر و نیز تالارهای نمایش فیلم و تئاتر و اجرای موسیقی و نیز برگزاری نمایشگاه‌های هنری و اتاق‌های گفتگو و پژوهش در آن دیده شده بود.اما علی‌رغم پیگیری‌ها و مکاتبات فراوان، با عدم عنایت و خلف وعدۀ برخی از مسئولان کشوری و نیز استان فارس و شهر شیراز، کار به سامان نرسید. در سال 1398 با موافقت و عنایت سرکار خانم دکتر بروجردی و نیز پیگیری و حمایت جناب آقای دکتر پاسدار توافق گردید که گام اول این پروژه بزرگ در یکی از تالارهای مرکز فارس آغاز گردد و به سیاق: ما لا یُدرَک کلُّهُ لا یُترَک کلُّهُ (آنچه را کامل به‌دست نمی‌آید، نباید به تمامی وانهاد) و نیز: آب دریا را اگر نتوان کشید/ هم به‌قدر تشنگی باید چشید؛ اجرای طرح را آغاز کردیم و امروز شاهد گشایش گام اول آن هستیم.
کمالی همچنین گفت: 3200 فیلم سینمایی، شصت هزار فایل موسیقی فاخر،‌ 12هزار  عنوان کتاب الکترونیکی ویژه هفت هنر، بیست هزار فایل از آثار هنرمندان تئاتر، تعزیه، ادبیات، خوشنویسی، قرآن‌نگاری، نقاشی، مجسمه‌سازی و فیلم مستند، محتوای گام اول آرشیو ملی هنر ایران است.

وی توضیح داد: برآنیم که با تأمین اعتبار مناسب و در یک دوره پنج‌ساله، اقداماتی را در جهت توسعه و تکمیل آرشیو ملی هنر ایران سامان دهیم.

 تهیه و انتخاب زمین مناسب و طراحی و ساخت آرشیو ملی هنر ایران؛ تشکیل شورای عالی آرشیو ملی هنر ایران با حضور هنرمندان برجسته هفت هنر و متخصصان و پژوهشگران و شخصیت‌های حقوقی؛ جمع‌آوری، طبقه‌بندی و فهرست‌نگاری کلیه آثار هفت هنر؛ طراحی نرم‌افزار و اپلیکیشن ویژه آرشیو ملی هنر ایران به زبان‌های فارسی و انگلیسی؛ ضبط و تدوین تاریخ شفاهی هنر ایران در گفتگو با هنرمندان و منتقدان؛ تدوین دانشنامه هنر ایران؛  تدوین کتاب‌شناسی و مقاله‌شناسی هنر ایران؛ تأسیس کتابخانه تخصصی هنر ایران؛ایجاد بخش ویژه مجموعه‌داران آثار هنری ایران؛ اعطای سالانه نشان هنر ایران به هنرمندان برجسته و نیز حامیان آرشیو ملی هنر ایران؛ برگزاری دوسالانه المپیاد هنر ایران و  ارتباط با کتابخانه‌ها، موزه‌ها و گالری‌های جهان و ایرانیان خارج از کشور جهت جمع‌آوری نسخه دیجیتال آثار هنری ایران در جهان از جمله اقدامات آتی بود که کمالی به آن اشاره کرد.

کمالی همچنین گفت: اگرچه آرشیو آثار هنری به‌ویژه سینما و موسیقی و نقاشی در جهان، سابقه طولانی دارد، اما آرشیو دیجیتال هفت هنر در پژوهش‌های صورت گرفته در هیچ‌یک از کشورهای جهان تاکنون راه‌اندازی نشده است.

نگارخانه ملی هنر امریکا The National Gallery OF Art در سال 1937 در واشنگتن دی‌سی گشایش یافته که یکی از موزه‌های مهم این کشور است و آرشیو هنر امریکا Archives OF American Art در سال 1954 با بیش از ده میلیون دلار سرمایه‌گذاری، تأسیس شده است که تنها هنرهای تجسمی را در بر می‌گیرد.

مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس توضیح داد: تنها در روسیه، آرشیو ادبیات و هنر دولتی روسیه Russian State Archive OF Literature and Art در سال 1941 تأسیس شده و آرشیو متمرکز برای اسناد در حوزه فرهنگ شامل اسناد موسیقی، تئاتر، سینما، نقاشی و معماری است که البته به شیوه سنتی اداره می شود، در فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، کانادا، ژاپن، ترکیه، مصر، چین و... دیگر کشورها نیز نمونه‌ای از آرشیو هفت هنر وجود نداشت.

وی تاکید کرد: "آرشیو ملی هنر ایران" به‌صورت دیجیتال و شامل هفت هنر و کلیه هنرهای زیرمجموعه آن، نخستین آرشیو هنری در نوع خود در جهان است.

راه اندازی آرشیو ملی هنر؛  هدیه ای از مردم فارس به ملت ایران

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هم در این رویداد گفت: راه اندازی آرشیو ملی هنر ایران هدیه ای است از سوی مردم فارس به ملت ایران تا محققان و پژوهشگران از دل آن اندیشه ها و خلاقیتهای جدیدی را شکل دهند ودر همه عرصه های هنری آثار جدیدی خلق شود تا در دنیا سرآمد باشد.

 بروجردی آرشیو اسناد ملی را رسالتی مهم در سازمان متبوع خود ذکر کرد و گفت:توسعه و ماندگاری هر امری به مطالبه گری مردم بستگی دارد و اگر مطالبات پیوسته و مستمر و منسجم باشد کسی نمی تواند به تعارض با آن برخیزد و برای جلوگیری از خدشه وارد شدن به آرشیو ملی هنر ایران نیز می بایست مطالبات خود را توسعه دهیم.

بروجردی با اشاره به گرایش و رویکردهایی که نسبت به اسناد تاریخی و مکتوب وجود دارد تصریح کرد: وظیفه ما حفظ و نگهداری جهت ماندگاری آن چیزی است که به نام آرشیو ملی تهیه شده و اینجا از آن مراقبت می شود و خوشبختانه امروزه حوزه دیجیتال نیز به کمک آمده و بسیاری از محتواهای موردنظر در دسترس است  که امیدوارم در سالهای آتی در این حوزه رشد و توسعه فراوانی پیش روی خود داشته باشد و این سرزمین بتواند هنرهای جدیدی را به روی بشریت عرضه کند.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه خلاقیت و نظم را لازمه هنرورزی دانست و گفت:این سرزمین بسیار غنی و فاخر داراییها و سرمایه هایی دارد که در همه عرصه ها خود را نشان می دهد به این شرط که از بازگوکردن خواسته های خود نهراسیم و چنانچه شما نیز باورتان بر این است که این کار شما یک کار ماندگاربرای این سرزمین است حتما باید تلاش کنید تا ماندگاری خود را حفظ کند.

 بروجردی با بیان این که رفتارها،منشها و حتی گفتارهایی وجود دارند که زاده زیبایی نیستند گفت:خوشبختانه کسانی هستند که تعلق خاطرشان به این سرزمین آنان را بیدار کرده و به آنان یادآوری کرده است که این سرزمین مملو از خلاقیتها در قالبهای گوناگون است و ما نیز می بایست تعلق خاطر خود را چه به سرمایه های نمادین و چه ماندگار خود بروز دهیم تا بتوانیم برای نسل آینده این میراث ارزشمند را باقی بگذاریم.

گامی در احترام به هنرمندان

استاد رحیم هودی هنرمند تاتر و سینما نیز در این نشست ضمن تجلیل از تاسیس آرشیو هنر ملی ایران در شیراز گفت: راه اندازی آرشیو ملی هنر ایران نشان دهنده احترام به هنرمندان و پاسخی به یک‌نیاز اساسی است.

وی افزود :شهر شیراز شهر فرهنگ و هنر است  و تاسیس این طرح ماندگار  کاری است ماندگار و با شکوه که به نیازهای هنرمندان تاتر و سینما و نیز دیگر هنرها پاسخ می دهد

در این رویداد علاوه بر اشرف بروجردی مشاور رییس جمهوری و رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، صابر سهرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و هنرمندان برجسته رشته های مختلف چون رحیم هودی، رزاقی،بخشی زاده، فهندژ سعدی،حیدرپور، ابوتراب خسروی،محمد کشاورز،صمد طاهری، احمد اکبر پور، چیزفهم،صفری،خضری،پرتو آذر،نایب شیرازی، کاوه بهبهانی و فرح نیازکار حضور داشتند.

در پایان مراسم به ده نفر از همکاران و دست اندرکاران این آرشیو لوح سپاس اهدا شد.